ซุฟอล มีนอกอรี (เครื่องปั้นดินเผาเคลือบลาย)

อิหร่านเรียกภาชนะที่ทำด้วยดินว่า ซุฟอล (เครื่องปั้นดินเผา) โดยวัตถุดิบขั้นต้นสำหรับงานศิลปะชนิดนี้คือ ดิน น้ำ และไฟ ซึ่งวัตถุดิบดังกล่าวมีอยู่ในพื้นที่อาศัยทั่วไปและมนุษย์สมัยก่อนนำสิ่งเหล่านั้นไปสู่งานอุตสาหกรรมในที่สุด เครื่องปั้นดินเผาจึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของชีวิตทางสังคมและอารยธรรมของมนุษย์ หากมองในด้านประเพณีและรสนิยมของแต่ละพื้นที่หรือของแต่ละประเทศ ก็จะปรากฎซึ่งสัญลักษณ์ รูปแบบ และการตกแต่งเครื่องปั้นดินเผาที่มีคุณลักษณะพิเศษที่แตกต่างกันออกไป

ที่ราบสูงอิหร่านเป็นหนึ่งในภูมิภาคที่สำคัญที่สุดในเอเชียตะวันตกที่มีบทบาทสำคัญในการเกิดขึ้นและการขยายตัวของอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผา มีการค้นพบเครื่องปั้นดินเผาทางโบราณคดีจำนวนมากในอิหร่าน ซึ่งมีอายุย้อนไปถึงแปดพันถึงหนึ่งหมื่นปีก่อนคริสตกาล นักโบราณคดีบางคนเชื่อว่าจุดเริ่มต้นของเครื่องปั้นดินเผามาจากอิหร่าน โดยให้เหตุผลจากการค้นพบเครื่องปั้นดินเผาที่มีอายุ 8,000 ปีก่อนคริสตกาลในเทือกเขาอัลโบรซ์มัรกาซีและเทือกเขาบัคทียอรีของอิหร่าน ลักษณะสำคัญของเครื่องปั้นดินเผาในที่ราบสูงของอิหร่านคือ เครื่องปั้นดินเผามีสีแดงและมีลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์สวยงาม โดยเครื่องปั้นดินเผาชนิดนี้เป็นงานทำมือที่ถูกผสมด้วยดินเหนียว ทรายละเอียด และพืชที่ถูกบดละเอียด พื้นที่ที่สามารถพบเจอกับเครื่องปั้นดินเผาชนิดนี้ได้แก่ ชุมชนเช็ชเมห์-อาลี, อิสมาอิลลาบาด, ตะเพซอเฆ และ ตะเพชะยอร ของเมืองกาชาน

ศูนย์กลางเครื่องปั้นดินเผาโลกอยู่ที่ไหน?

ลาเลจิน (Lalejin) คือศูนย์กลางเครื่องปั้นดินเผาโลก เมืองลาเลจินเป็นศูนย์กลางการท่องเที่ยวแห่งหนึ่งของจังหวัดฮาเมดัน และเป็นที่รู้จักในฐานะศูนย์กลางเครื่องปั้นดินเผาและเซรามิกในตะวันออกกลางและของโลก เมืองลาเลจินเป็นหนึ่งในเมืองทางตอนเหนือของจังหวัดฮามาดันในอิหร่าน

ลาเลจิน เมืองเครื่องปั้นดินเผาโลก

ตามที่ได้มีการส่งไฟล์ประวัติเมืองลาเลจินไปยังสภาหัตถกรรมโลก (World Crafts Council) ทำให้กรรมการสภาฯ ดังกล่าวเดินทางเยี่ยมชมเมืองลาเลจินเมื่อเดือนพฤษภาคม 2016 และได้ให้คะแนนและส่งผลการตัดสินไปยังผู้เชี่ยวชาญอาวุโสของสภาหัตกรรมโลก (WCC) หลังจากการตรวจสอบและลงความเห็นครั้งสุดท้ายโดยประธานของภูมิภาคทั้งสี่คือ ยุโรป ละตินอเมริกา อเมริกาเหนือ และแอฟริกา ตามจดหมายของ กาดา ฮีจาวีย์ (Ghada Hijjawi-Qaddumi) ประธานภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก และตามการประกาศอย่างเป็นทางการจากสำนักงานประธานสภาหัตถกรรมโลก กระทั้งเมืองลาเลจินได้รับเลือกให้เป็นเมืองเครื่องปั้นดินเผาโลกในที่สุด

เครื่องปั้นดินเผาในลาเลจิน

นักโบราณคดีและนักประวัติศาสตร์กล่าวว่าเครื่องปั้นดินเผาในลาเลจินมีประวัติศาสตร์อันยาวนาน ซึ่งมีอายุกว่า 7,500 ปีที่แล้ว การขุดพบโบราณวัตถุจากเนินเขาฮิกมาตานาเมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมาเป็นเครื่องยืนยันและเป็นตัวอธิบายถึงสิ่งเหล่านี้ได้เป็นอย่างดี ในสมัยก่อนลาเลจินเป็นศูนย์กลางการผลิตเครื่องปั้นดินเผาและเซรามิกที่สำคัญในตะวันออกกลาง และปัจจุบันประชากรประมาณ 80 % ของเมืองยังคงอาชีพเครื่องปั้นดินเผาอยู่ เวิร์กช็อปเครื่องปั้นดินเผาเมืองลาเลจินคือตัวแทนวิถีชีวิตของชาวลาเลจินและมีผลกระทบอย่างมากต่อการดำเนินชีวิตของพวกเขา เวิร์กช็อปเหล่านี้แบ่งออกเป็นสี่ประเภทคือ เวิร์กช็อปเครื่องปั้นดินเผาแบบดั้งเดิม เวิร์กช็อปขนาดใหญ่ทำเครื่องปั้นดินเผาแบบสมัยใหม่ เวิร์กช็อปขนาดย่อมตามบ้านเรือน และเวิร์กช็อปการผลิตงานเคลือบและเซรามิก ซึ่งงานส่วนใหญ่เหล่านี้จะเป็นงานด้านศิลปะ ความหลากหลายของผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาที่งดงามนี้จะพบมากที่เมืองลาเลจิน เมื่อคุณเดินไปตามท้องถนนและตรอกซอกของเมืองโบราณลาเลจิน คุณจะเห็นผู้หญิง ผู้ชาย และเด็กจำนวนมากกำลังสร้างผลงานศิลปะที่สวยงามและสานต่องานบรรพบุรุษของพวกเขาได้ตลอดเส้นทาง ไม่เป็นที่แปลกใจที่คนในเมืองนี้ทำอาชีพเครื่องปั้นดินเผา เพราะเมืองลาเลจินเป็นเมืองแห่งเครื่องปั้นดินเผา นักท่องเที่ยวทั้งในและต่างประเทศจำนวนมากเดินทางมาเมืองนี้เพื่อชมกรรมวิธีการผลิตและซื้อเครื่องปั้นดินเผาที่สวยงามนี้

เครื่องปั้นดินเผาและประเภทของเครื่องปั้นดินเผา

เครื่องปั้นดินเผาสามารถแบ่งออกได้เป็นสองประเภทคือ แบบเคลือบและไม่เคลือบ โดยทั่วไปแล้วผลิตภัณฑ์เครื่องปั้นดินเผาจะถูกนำมาเป็นภาชนะเครื่องใช้เป็นลำดับแรก และเป็นสิ่งของที่ใช้ประดับเป็นลำดับต่อมา โดยทั้งสองลำดับนี้มีทั้งแบบเคลือบและไม่เคลือบ การผลิตเครื่องปั้นดินเผาในอิหร่านนั้นมีความหลากหลายและยังมีวิธีการและรูปแบบการผลิตที่เป็นไปตามท้องถิ่นนั้น ๆ อีกด้วย เช่น เครื่องปั้นดินเผาเมืองกีลานจะใช้แป้นหมุนมือในการปั้น ส่วนในเมืองกัลโปรากอนจังหวัดซิซตานจะไม่ใช้เครื่องชนิดนี้ในการผลิต เป็นต้น

ศิลปะมีนอกอรี (อีนาเมล) เป็นการผสมผสานระหว่างองค์ประกอบหลายอย่างเข้าด้วยกัน โดยศิลปะมีนอกอรียังสามารถใช้ในการตกแต่งวัตถุและเครื่องใช้จากวัสดุต่าง ๆ อีกด้วย การประยุกต์ใช้ศิลปะมีนอกอรีอย่างหนึ่งคือการใช้ตกแต่งภาชนะเครื่องปั้นดินเผา อันที่จริงงานมีนอกอรีมีความเป็นศิลปะในตัวของมันเองอยู่แล้ว มีนอกอรีได้เชื่อมระหว่างสองเมืองอันเก่าแก่และยิ่งใหญ่อย่างฮาเมดันและอิสฟาฮานของประเทศอิหร่านเข้าด้วยกัน นั้นก็เพราะเมืองอิสฟาฮานเป็นแหล่งกำเนิดศิลปะมีนอกอรี และลาเลจินเมืองฮาเมดันเป็นศูนย์กลางของเครื่องปั้นดินเผาของอิหร่านนั้นเอง มีนอกอรี (งานเคลือบลวดลาย) บนเครื่องปั้นดินเผาจึงเป็นมากกว่าสะพานที่ทอดข้ามระหว่างสองเมืองดังกล่าว ศิลปะมีนอกอรียังถูกนำมาใช้ในการตกแต่งศาสนสถานด้วยเช่นกัน จึงกล่าวได้ว่าศิลปะชนิดนี้มีความสัมพันธ์กับศาสนามาอย่างช้านาน

ความเป็นมาของศิลปะมีนอกอรี (อีนาเมล)

จากชิ้นงานที่ถูกค้นพบและเก่าแก่ที่สุดในศิลปะมีนอกอรี ทำให้กล่าวได้ว่าศิลปะชนิดนี้เป็นหนึ่งในศิลปะดั้งเดิมของอิหร่าน งานเก่าแก่นี้คือสร้อยคอลูกปัดแก้วที่ซึ่งบนลูกปัด 6 ชิ้น มีลวดลายรูปต้นไม้ที่มาจากศิลปะมีนอกอรีปรากฏอยู่ สร้อยคอนี้มีอายุประมาณ 900 ปีก่อนคริสตกาล ซึ่งถูกขุดพบในเนินเขาฮะซันลูจังหวัดอาเซอร์ไบจานตะวันตกทางตอนเหนือของอิหร่าน ศิลปะมีนอกอรีมีมาก่อนการปกครองของจักรวรรดิอะคีเมนิดในอิหร่าน จึงแสดงให้เห็นถึงความเก่าแก่และความเป็นมาของศิลปะมีนอกอรีได้เป็นอย่างดีและยังเป็นศิลปะที่ได้รับความนิยมอย่างมากในยุคอาคีเมนิดอีกด้วย ด้วยเหตุนี้จึงมีการค้นพบสิ่งประดิษฐ์งานมีนอกอรีจำนวนมากจากยุคนี้ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นงานทองประดับตกแต่งด้วยลวดลายมีนอกอรี ดังนั้นงานศิลปะมีนอกอรีจึงถือเป็นหนึ่งในศิลปะดั้งเดิมของอิหร่าน

งานมีนอกอรีบนเครื่องปั้นดินเผา

งานมีนอกอรีบนเครื่องปั้นดินเผาเป็นศิลปะที่ได้รับความนิยมอย่างมาก และเมื่อนำทั้งสองมารวมกันจะนำไปสู่การสร้างสรรค์งานศิลปะที่น่าทึ่งขึ้น ความเป็นมาของมีนอกอรีบนเครื่องปั้นดินเผาเริ่มต้นขึ้นเมื่อศิลปะทั้งสองถูกประกอบเข้าด้วยกัน ศิลปะมีนอกอรีบนเครื่องปั้นดินเผาส่วนใหญ่ได้รับแรงบันดาลใจมาจากลวดลายอิสลาม ผู้คนในเมืองและหมู่บ้านต่าง ๆ ทางตอนกลางของอิหร่านได้ศึกษาศิลปะและกำลังสร้างสรรค์ผลงานอันทรงคุณค่าในสาขานี้เป็นจำนวนมาก พลังของศิลปะชนิดนี้ยิ่งใหญ่มากแม้แต่แม่บ้านก็สามารถสร้างรายได้จากการสร้างผลงานนี้สู่ท้องตลาด ทั้งนี้มีนอกอรีบนเครื่องปั้นดินเผาจึงเป็นของฝากจากเมืองอิสฟาฮานและฮาเมดานของอิหร่าน สีฟ้าจะเป็นสีที่ควบคู่กับงานศิลปะนี้เสมอ เพราะสีฟ้าเป็นสีหนึ่งที่สามารถสื่อถึงความรู้สึกที่สงบให้กับคนดูได้เป็นอย่างดี โดยส่วนใหญ่ลวดลายบนเครื่องปั้นดินเผาจะอธิบายถึงสภาพสังคมที่แตกต่างกันไปตามยุคนั้น ๆ

ขั้นตอนและวัสดุที่จำเป็นของงานมีนอกอรีบนเครื่องปั้นดินเผา

ก่อนจะสร้างสรรค์ผลงานศิลปะมีนอกอรีบนเครื่องปั้นดินเผาหรือศิลปะชนิดอื่นแน่นอนว่าจะต้องทำความรู้จักกับศิลปะชนิดนั้นเสียก่อน และลำดับต่อไปคือการทำความรู้จักกับวัสดุที่สำคัญของศิปละชนิดนั้น ในที่นี้จะแนะนำถึงวัสดุการทำมีนอกอรีคือ จะต้องมีเครื่องปั้นดินเผาที่ขึ้นรูปแล้ว น้ำยาเคลือบผสมสี กระดาษทราย และปากกาหมึกสีดำ ขั้นแรกนำกระดาษทรายมาขัดเครื่องปั้นดินเผาให้เรียบ จากนั้นให้ทำการวาดลวดลายตามชอบอย่างระมัดระวังและใช้ปากกาหมึกสีดำที่ผสมจากกาวและกราไฟท์เหลววาดทับ ขั้นตอนสุดท้ายใช้น้ำยาเคลือบผสมสีที่ต้องการโดยส่วนมากจะเป็นสีขาว สีฟ้า สีเขียว และสีแดงทาบนชิ้นงาน เสร็จแล้วนำเข้าเตาอบเพื่ออบให้ชิ้นงานแห้ง

สรุปได้ว่า...

มีนอกอรี (อีนาเมล) บนครื่องปั้นดินเผานั้นมีประวัติความเป็นมายาวนาน และยังเป็นศิลปะที่ทอดสะพานเชื่อมระหว่างสองเมืองระหว่างอิสฟาฮานและฮาเมดานเข้าด้วยกัน และยิ่งไปกว่านั้นเป็นศิลปะที่มีความสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นกับศาสนา อันเนื่องมาจากศิลปะชนิดนี้ถูกนำไปใช้การตกแต่งในศาสนสถานต่าง ๆ นั้นเอง

	ซุฟอล มีนอกอรี (เครื่องปั้นดินเผาเคลือบลาย)